Mutualisering vs solidarisering van risico’s: meer dan een maatschappelijke keuze

De verzekeringssector stelt vandaag een duidelijke evolutie vast waarbij door tussenkomst van de wetgever in het beheer van verzekeringsrisico’s de risico’s tussen de verzekerden steeds vaker gesolidariseerd worden. Vanuit maatschappelijke overwegingen zijn hier zeker ideologische argumenten voor te vinden. De solidariseringstechniek heeft evenwel een aantal implicaties waar minder bij wordt stilgestaan en die een bedreiging kunnen vormen voor een adequate marktwerking, zowel vanuit het perspectief van de consument als vanuit dat van de verzekeringsondernemingen.

Joseph Hémard, Frans jurist en professor aan de Sorbonne tijdens de eerste helft van vorig eeuw, definieerde het begrip verzekering als "een handeling waarbij aan een partij, de verzekerde, in ruil voor een vergoeding (de premie of bijdrage) voor zichzelf of een derde, in het geval van een risico, een dienst wordt beloofd door een andere partij, de verzekeraar, die een reeks risico’s ten laste neemt en ze compenseert in overeenstemming met de wetten van de statistieken.”

Het is wat we binnen de verzekeringssector kennen als het mutualiseren van risico’s: de verzekeraar neemt het risico van de verzekerde over en vermindert de totale volatiliteit van het risico via de techniek van de mutualisering en op basis van een statistische benadering.   

Bij solidarisering van risico’s gaan we ervan uit dat de risico’s niet langer in verhouding staan tot de premies. Ofwel betalen de onderscheiden verzekerden voor éénzelfde of een gelijkaardig risico verschillende premies (bijvoorbeeld in functie van hun inkomen of vermogen), ofwel betalen ze een gelijkaardige premie voor risico’s die onderling sterk verschillen.

Tendens naar meer solidariseren van risico’s

De laatste jaren zien we dat de wetgever steeds vaker tussenkomt in de verzekeringstechniek en de verzekeringsondernemingen verplicht om bepaalde risico’s te solidariseren tussen de verzekerden. Vanuit maatschappelijk oogpunt kunnen hiervoor zeker argumenten gevonden worden. Via solidariseringsmechanismen slaagt men er immers in bepaalde risicocategorieën in de samenleving beter te beschermen.

Solidariseren is mogelijk zowel binnen de populatie van dezelfde verzekeringsonderneming als over de hele sector gespreid. Een voorbeeld van solidarisering van risico’s over de hele sector zijn de Tariferingsbureau’s Auto en Natuurramen en de verzekering van slachtoffers van terroristische aanslagen.

De invoering van het recht om vergeten te worden voor voormalige kankerpatiënten, het verbod op het gebruik van genetische informatie en het verbod op segmentatie op basis van geslacht brengen dan weer een solidarisering teweeg binnen de populatie van één verzekeraar.

Mogelijke gevolgen van het solidariseren van risico’s

Ook al is het solidariseren van risico’s maatschappelijk relevant, toch heeft de techniek een aantal effecten waarvan men te weinig realiseert dat die er zijn en dat die nadelig kunnen zijn voor de marktwerking.

Een eerste belangrijk gevolg is natuurlijk dat de gemiddelde premie verhoogd dient te worden om de verhoogde risico’s te kunnen dekken.

Verder kan men vaststellen dat door de ingevoerde solidariteitsregels België aan goldplating doet en hierdoor barrières opwerpt voor buitenlandse spelers. Het geheel van de Belgische regels van toepassing op de verzekeringssector maakt dat de Belgische markt een moeilijk toegankelijke markt is geworden voor de Europese verzekeringsondernemingen.

Ook een risico van moral hazard is niet denkbeeldig. Door het organiseren van solidariteitsmechanismen binnen de sector zouden sommige verzekeraars immers geneigd zijn om hun risico’s onrealistisch in te schatten of nog om hun premies kunstmatig laag te houden.

Bij een solidarisering binnen de groep van verzekerden van één verzekeringsonderneming stelt zich tenslotte het risico dat bij kleinere ondernemingen de populatie van verzekerden te klein wordt om het verhoogde risico nog te kunnen solidariseren voor een concurrentiële prijs. Solidarisering heeft met andere woorden een grotere impact op de kleinere verzekeringsondernemingen. Ik ben niet zeker dat bij het uitvaardigen van de regels hiermee afdoende rekening is gehouden in de afweging van belangen.  Het werkt immers een zeker oligopolie in de hand.

Conclusie

De laatste jaren wordt de Belgische verzekeringssector in groeiende mate geconfronteerd met een tendens waarbij risico’s van verzekerden worden gesolidariseerd bij het geheel van de verzekerden. Hoewel hier zeker een aantal maatschappelijk waardevolle argumenten voor te vinden zijn, is deze tendens niet neutraal en is het risico op concurrentieverstoring op lange termijn niet denkbeeldig. Terwijl concurrentie net een essentiële voorwaarde is om voor de consument blijvend een kwalitatief aanbod te garanderen tegen een aanvaardbare prijs.