Een privaat-publiek partnership is nodig om onze maatschappij verzekerbaar te houden

De overstromingen van 2021 hebben sommige landen in West-Europa hard getroffen: oorspronkelijk een atmosferische depressie genaamd "Bernd", die hevige regenval met zich meebracht en tot vreselijke overstromingen langs de Rijn en de Maas leidde. Het resultaat was honderden slachtoffers en 40 miljard dollar aan economische verliezen. Dé grootste impact tot nu toe van één evenement in de Benelux en Duitsland. 

Ik herinner me de schok die we bij Assuralia hebben ervaren en de manier waarop we unaniem besloten om onmiddellijk in actie te komen en onze maatschappelijke rol te spelen door de Waalse bevolking te ondersteunen. Er waren bijna 100.000 slachtoffers, 2 miljard verzekerde verliezen en honderden vernielde bruggen en openbare infrastructuur. Deze onverwachte natuurramp was een wake-up call te midden van de groeiende bezorgdheid over de opwarming van de aarde. 

Moeten we de overstromingen van 2021 als uitzonderlijk beschouwen of als een voorbeeld van het nieuwe normaal?

Uit analyse van verschillende rapporten die door internationale herverzekeraars zijn gepubliceerd, blijkt duidelijk dat natuurlijke risico's, die traditioneel als primair worden beschouwd (orkanen, aardbevingen), de meest catastrofale en dure individuele gebeurtenissen zijn. De zogenaamde secundaire risico's (zoals hevige stormen of overstromingen) overstijgen echter ruimschoots hun cumulatieve kosten en frequentie. Ter illustratie: het aantal secundaire gebeurtenissen vertegenwoordigde 62% van de 362 gebeurtenissen die sinds 2000 bekend staan als ‘natuurrampen ter waarde van een miljard dollar’. En deze trend versnelt. Alleen al in 2023 bereikten de secundaire risico’s 70% van de 118 miljard dollar aan totale verzekerde kosten wereldwijd, met 20 miljard dollar aan overstromingen in Europa, waarvan de helft in Italië. Ook Frankrijk is zwaar getroffen, vooral in Pas-de-Calais, dat in 2023 drie keer op rij met overstromingen te maken kreeg.

De correlatie tussen de opwarming van de aarde en het optreden van secundaire gevaren wordt steeds duidelijker. Daarom kunnen lokale natuurrampen niet langer als geïsoleerde gebeurtenissen worden beschouwd.

Als sector voelen wij in het bijzonder een verantwoordelijkheid om bij te dragen aan het CO2-neutraal maken van onze economie. Het is duidelijk dat verzekeringen geen koolstofintensieve sector is, maar we kunnen wel een impact hebben op de economie door – via onze verzekeringscontracten en onze financiële investeringen – nieuwe transitietechnologieën en bedrijven te ondersteunen met een actieplan voor een groene transitie. 

Zijn de preventieplannen en onze veerkracht voldoende om ons te beschermen tegen natuurrampen?

In juli 2021 kwamen de overstromingswaarschuwingen van wetenschappers van het European Flood Awareness System (EFAS), die satellietvoorspellingen hadden gezien waaruit bleek dat de bekken van de Rijn en de Maas van 13 tot 15 juli zouden worden getroffen door enorme regenval.

Het eerste punt om te onthouden was hoe moeilijk ambtenaren in Duitsland en België het hadden om de waarschuwingen nauwkeurig te interpreteren en door te geven, omdat de hoeveelheid neerslag en het precieze getroffen gebied onbekende factoren waren. Het is uiterst moeilijk gebleken om de bevolking effectief en tijdig te waarschuwen, het juiste beheer van dammen te beoordelen én de gevolgen van de overstromingen te verzachten. Over het algemeen is het een illusie om te denken dat we alles kunnen voorbereiden of plannen, maar deze crisis heeft aangetoond dat managementprocessen in de toekomst kunnen worden verbeterd door het netwerk van waarschuwingssystemen uit te breiden.

Het tweede punt om te onthouden betreft de infrastructuur. De meeste zwaar getroffen gebouwen waren niet geschikt om overstromingen te weerstaan wat betreft funderingsdiepte, structuurontwerp en constructiematerialen. Daarnaast bevonden ze zich vaak in risicovolle overstromingsgebieden, met een onhoudbare situatie. Bovendien beschikten sommige steden of stedelijke gebieden niet over een globaal plan voor waterbestendigheid. Mogelijke oplossingen om de schade in de toekomst te beperken zouden duidelijke bouwnormen en nauwkeurige informatie over overstromingskaarten met bouwbeperkingen zijn. Ook het versterken van reservoirs en dammen kunnen helpen plotselinge overstromingen op te vangen, ruimte te maken voor overstromingsgebieden of stedelijke gebieden beter doorlaatbaar te maken.

Het derde en laatste punt betreft het crisismanagement na de gebeurtenis. Het was indrukwekkend om het enorme engagement van de lokale autoriteiten en de solidariteit onder de bevolking te zien, om de slachtoffers te beschermen en te helpen. En ook de grote mobilisatie van verzekeringsmedewerkers (sommigen van hen kwamen net terug van vakantie of hebben deze uitgesteld) om hun klanten tijdens deze crisis te ondersteunen: het ter beschikking stellen van noodhotelkamers, vervangende auto’s en telefonische assistentie, het organiseren van expertbezoeken en het zoeken naar reparateurs en vakmensen.

In de toekomst hebben verzekeraars de ambitie om nog verder te gaan in het beter informeren van hun klanten voorafgaand aan dergelijke gebeurtenissen, en om de kwaliteit van interventies na de gebeurtenissen te versnellen en verder te verbeteren, door meer gebruik te maken van satellietgegevens. Zelfs als deze ervaringen ons zouden kunnen helpen overstromingen te anticiperen, en dus hun impact te beperken, zullen we ze helaas niet kunnen voorkomen.

Is ons compensatiesysteem aangepast om het toenemende aantal claims te dekken?

In 2023 bedroeg het totale economisch verlies als gevolg van natuurrampen 380 miljard dollar. Slechts een derde, ofte 118 miljard dollar, was verzekerde verliezen. Uiteraard varieert deze verhouding tussen landen en het soort evenement. Maar het wijst op een enorme kloof in de bescherming.

Wat de overstromingen van juli 2021 betreft, zijn de economische verliezen van 40 miljard euro uiteindelijk allemaal gedekt geweest, dankzij zeer uitzonderlijke en onvoorziene bijdragen van verschillende regeringen, naast schadebetalingen van verzekeraars.

In Europa bestaan er eigenlijk twee systemen, afhankelijk van het land:

• In Duitsland en Luxemburg is de dekking voor natuurrampen, zoals meestal, optioneel. Het voordeel is dat de door de klant betaalde verzekeringspremie het risico van zijn eigendom weerspiegelt, en dat in geval van een ramp de staat de verzekerde niet hoeft te dekken. Het grootste nadeel is dat een groot deel van de bevolking onverzekerd is. En daar kunnen verschillende redenen voor zijn: een gebrek aan bewustzijn van de risico's, een gevoeligheid voor de prijzen, of zelfs omdat je zou kunnen denken dat de staat uiteindelijk de eigenaren zal compenseren. Als gevolg hiervan moesten de Duitse federatie en de deelstaten in 2021 het grootste deel van de rekening betalen, wat vragen opriep over de duurzaamheid van een dergelijk model in de toekomst.
• In Frankrijk of België is bescherming tegen natuurrampen verplicht. Het voordeel is de bundeling van risico's, waardoor de kosten van de verzekeringspremie voor klanten worden beperkt. De hele verzekerde bevolking is dus gedekt. Er zijn echter enkele verschillen: in Frankrijk steunt de overheid verzekeringsmaatschappijen bij extreme gebeurtenissen zoals overstromingen, droogte, vloedgolven en aardverschuivingen. De staat int een specifieke belasting op verzekeringscontracten voor particulieren om herverzekeringen af te sluiten die onverzekerbare pieken dekken. In België wordt verwacht dat de Gewesten een gelijkaardige rol zullen spelen, maar de financiële capaciteit van hun rampenfondsen is te beperkt om de dekking van verzekeringsmaatschappijen, en uiteindelijk ook van verzekeringseigenaren, aan te vullen. Tijdens de overstromingen van juli 2021 moest de Belgische verzekeringssector en het Waalse Gewest samen beslissen om verder te gaan dan hun wettelijke verplichtingen om de bevolking te ondersteunen, maar dit is geen duurzaam model voor de toekomst.

Om het hoofd te kunnen bieden aan de onvermijdelijke natuurrampen die zich naar verwachting in de toekomst zullen voordoen, is het daarom van essentieel belang om een compensatiesysteem te definiëren dat gebaseerd is op een publiek-privaat partnership.

Is de wereld waarin we leven nog wel verzekerbaar?

Er lijkt een consensus te bestaan dat de frequentie en de ernst van secundaire risico's toenemen, en dat het steeds moeilijker zal worden om verzekeringspolissen te sluiten, althans in sommige regio's, of zelfs verzekeringsmogelijkheden tegen een betaalbare prijs. Stijgende premies van woonverzekeringen zijn de de facto een CO2-prijs op consumenten en zijn gevaarlijk voor onze samenleving.

Als we naar de situatie in Californië kijken, hebben de meeste verzekeringsmaatschappijen zich uit de markt teruggetrokken omdat eigendommen onverzekerbaar zijn geworden. Dit zou in andere geografische gebieden ook kunnen gebeuren en zich naar andere regio's kunnen verspreiden, waardoor het moeilijk wordt om hypotheekleningen te verkrijgen en de kredietrisico's van banken te vergroten als huizen als onderpand niet langer in aanmerking komen. Dit is dus een systeemrisico.

We kunnen dus niet anders dan onze maatschappij verzekerbaar houden! En we zijn ervan overtuigd dat dit mogelijk is, op voorwaarde dat er een publiek-privaat partnership tot stand wordt gebracht:

• Een privaat niveau voor verzekeraars, herverzekeraars en kapitaalmarkten
• Aangevuld met een verplicht publiek niveau, inclusief een solide raamwerk voor risicobeheer (veerkracht, aanpassing en preventie), maar ook duidelijke regels voor staatsbetrokkenheid met financiële compensatie.

De ECB en EIOPA stellen zelf een dergelijke weg voorwaarts voor, en mogelijk een bundeling van de risico's van natuurrampen in de hele EU. Dit zou volkomen logisch zijn, hoe groter de spanwijdte, hoe beter de bundeling. Dit veronderstelt dat elk land vergelijkbare aanpassings- en preventiemaatregelen heeft, en dus een vergelijkbaar risiconiveau, en uiteraard een vergelijkbaar niveau van behoud van verlies dat gezamenlijk door staten en verzekeringsmaatschappijen wordt bereikt.

Als verzekeringsmaatschappijen zijn we, gezien de hierboven genoemde omstandigheden, meer dan ooit toegewijd aan het opnemen van onze maatschappelijke rol, als verantwoordelijke investeerders, risicopreventiemanagers, financiële buffers voor extreme gebeurtenissen en crisismanagers om de verzekerde bevolking te ondersteunen en te compenseren. We kunnen bijdragen aan een betere dekking van natuurrampen door onze modelleringstechnieken verder te innoveren en te investeren in toegang tot gegevens en AI. We vertrouwen op verschillende regeringen over de hele wereld om de regels vast te leggen die ons zullen helpen onze samenleving op de lange termijn verzekerbaar te houden.